вторник, 28 марта 2017 г.

Карел вужъяса коми ань

Асывсянь нин керкаын ломтысьӧ ыджыд пач, дозйын кыпӧдчӧ няньшом, пызан вылын - рачаяс. Татшӧмасӧ Людмила Васильевналӧн луныс тшӧкыда заводитчылӧ, а талунъя асылыс – тӧдчана.

«Менам матушкаӧ пӧжасис. Сійӧ и велӧдіс менӧ. Шаньга вылӧ колӧ медым шомйыс вӧлі сук. Кыдзи пельмень вылӧ. Пачыс кӧ ӧдсӧ сетіс нин, 10 минутӧн и пӧжасясны…» - шуӧ ань, а киас кокньыда беглясьӧ няньшомйыс. Сы костті и нуӧдам сёрнинымӧс.

Людмила Васильевна Семяшкина олӧ Изьва районса Бакур грездын. Чужлӧма тасянь ылын, Карелияын, да национальность серти — вепс. Но важысянь нин кылӧ асьсӧ комиӧн.

«Ме абу татысь. Сійӧн ме роча-коми кодь. Чужи Карелияса Шелтозерскӧй районын. Меным волі куим ар, кор ми мунім овны Мурманскӧй областьӧ, Кировск карӧ, кӧні перйисны апатитъяс. Батьӧй уджаліс шахтаын. Кор заводитчис финскӧй война, сійӧ муніс тышкасьны вӧрӧгкӧд. Воис доймалӧма, недыр мысти и кувсис. Ыджыдджык вок кувсис недыр кад мысти. А 1941 воын – бара война. Карсӧ кутісны бомбитны, сэкі миянӧс – мамӧӧс, менӧс да ичӧтджык вокӧс - эвакуируйтісны. Воӧдчим Кировсянь 100 километра ылнаын грездӧ. Сэні и олім война кадас», - казьтылӧ Людмила Васильевна, а доз вылын нин тэчӧма гӧгрӧс шаньгаяслысь подувсӧ. Торъя дозйын – еджыд пызьысь, йӧлысь да колькйысь вӧчӧм ляти.

                                          Людмила Васильевна Семяшкина (шуйгавыв). Май 9-ӧд лун. 2016 во. 
                                                                    Сыктывкарса Парад Победы вылын. 

Нёль во чӧжсӧ и олісны сэні мама-ныла-пиа. Дасьтӧм му вылын кӧдзисны нянь, вӧчисны пызь. Кор война помасис, мӧдӧдісны найӧс гортланьӧ. 

«Нёль семья ӧти вагонын, шӧрас - буржуйка. Друг вагонъяс сувтӧдасны и вӧчасны дезинфекция. Паськӧмнымӧс пуасны, миянӧс мыськӧдасны. Петрозаводскын вагонысь петім, нёль сторона вылӧ визьлысим, миян керка некӧн абу. Мамӧ шыасис паспортнӧй пызанӧ да аддзысис чойыскӧд. Сійӧ и примитіс миянӧс ас дорӧ. Сэсся сетісны миян олан жыр, колхозсянь вайисны расчет, мый быдтім Киров дорас - ставыс вузалӧма лои. Ньӧбим важъя, купеческий магазин улысь стрӧйба. А кор карыс кутіс выльпӧв лэптысьны, керкасӧ кисьтісны, мамӧлы сетісны выль патера».

Сы костті ме казяла, мый ань шаньгаяссӧ пачӧ сюйтӧдз мавтӧ найӧс нӧкйӧн. Юася: мыйла тайӧ колӧ? А тадзи пӧ пачыс оз косьты, банйӧдас сӧмын. Пачын кольӧмаӧсь сӧмын ӧгыръяс, Людмила Васильевна, либӧ кыдзи нимтӧны сійӧс внук-внучкаыс Люся-баб, крук отсогӧн шаньгаа дозсӧ сюйӧ пачӧ.

«Война бӧрся кадыс эз жӧ вӧв кокньыд, – водзӧ нуӧдӧ сернисӧ Людмила Васильевна. Мамӧс гортын стӧчасӧ эг и аддзывлӧ. Аньяс лун и вой уджалісны, гортӧ тшук-тшук воласны да бара мунасны. Ставсӧ киӧн вӧчисны, вӧвъяс ни машына абу.  Карас колисны сӧмын челядь да пӧрысь йӧз. Ме помалі сизимӧд класс да босьтчи жӧ уджавны – татчӧс мастерскӧйын пяльцыӧн вышивайччи. Сэсся ательесӧ тупкісны да вуджодісны менӧ вурсьысьӧ. Медводз бур паськӧмсӧ эз сетны, выльмодалі важ пальтояс. Медводдза пальтосӧ сэтшӧма старайччи вури да ёна ошкисны. Кор вуджим овны мӧдлаӧ, пырі матысса заводӧ - гарталі гайкаяс, тадзисӧ видлалі резьбасӧ» - та кадӧ ань кыскалӧ пачысь дозъяссӧ да вежлалӧ местананыс, медым быд боксянь бураа пӧжасисны. А чӧскыд дукыс кылӧ нин да чеплялӧ нырӧс…

Верӧсыскӧд Феликс Пахомович Семяшкинкӧд тӧдмасисны Петрозаводскын. Сы кадӧ Комиысь зонка служитіс армияын. Ань нюмъёвтӧмӧн казьтылӧ сы лунсӧ, кор медводдзаысь аддзысис мусукыскӧд.

«Керкалы туй мӧдарын сулаліс кинотеатр. Сыӧдз ме пыри телепона будкаас звонитчыны. Матын - пехотнӧй училище, сійӧ тшӧтш воис звонитчыны да виччысьӧ. Кино вылӧ куті пырны, видзӧда, сійӧ кино вылӧ жӧ воис. Кажитчӧма, буракӧ, ме сылы вӧлі. Кино помасьӧм бӧрас вӧлі казялӧма, кӧні ме ола, да дзик пыр жӧ кутіс ме дорам волыны. Регыд и кӧлысясим. Отпуск дырйи Феликс нуодіс менӧ ас чужанінас – тӧдмасьны мам-батьыскӧд. Воим Бакурӧ – мися, деревня… Некодӧс ог гӧгӧрво, ставӧн ас кывйӧн сёрнитӧны. Мӧдысьсӧ нин воим, киам куті медводдза каганымӧс – Катяӧс, да сэсся тані и кольччим».


                              Людмила Васильевна Семяшкина верӧсыскӧд - Феликс Пахомовичкӧд. 

Овмӧдчисны том гозъя ай-мам керкаӧ. Семья кутіс ыждыны, ӧти кадӧ керкаас тшӧтш олісны 16 морт! Но олісны бура, ас костын ёртасисны, пызан пыр юкисны тшӧтш. А 1965 воын, быттьӧ шмонитӧмӧн, сувтӧдісны керка, кӧні и чужисны челядьыс.

«Ӧти дед вӧлі, магазинас чередьтӧг ньӧбасьӧ да ме сылысь юаси: «Мися, кытчӧ нӧ тэрмасян?». «Вӧрӧ» - висьталӧ. «Мыйнӧ сэні?» - юася. «Ме, - висьталӧ, - кер керала. Керка вылӧ. «Донам кӧть керйыс?». «100 ура пу». А ме сылы: «Керка вылӧ кымын пу колӧ? Сё?». Сё кӧ, ачым мӧвпала, менам зептын аванс, а воас вӧрсьыс — нӧшта на сьӧм сетасны удж вывсянь. Книжка вылын -  60 шайт. «Мися, ме керсӧ ньӧба.»

И ӧнӧдз на олӧ Людмила Васильевна тайӧ ыджыд ӧшиньяса, югыд керкаас пиыслӧн семьякӧд. А пачысь нин лои кыскӧмаӧсь пӧсь да банйыв шаньгаяс… Кӧзяйка пуктӧ плита вылӧ чайник, сідзкӧ регыд нин гӧститӧдас. А водзӧ сёрнисӧ нуӧдам удж йылысь. Людмила асьсӧ аддзис челядьӧс быдтӧмын, детсадйын. 25 во уджаліс сэні и кага видзысьӧн, и завхозӧн. Сэтысянь и петі пенсия вылӧ. Но та вылын уджыс эз помась. Шаньгаяссӧ выйӧн мавтігмоз, водзӧ висьтасьӧ Люся-баб: «Пырӧдчи обшественнӧй олӧмӧ. Татчӧс женсоветын уджалі 40 во, 25 восӧ на пиысь веськӧдлі. Ми сэтшӧм дружнӧйӧсь женсоветас волім. Собранньӧ вылӧ ставыс воасны да сьӧкыд юалӧмъяс вылӧ корсям вочакыв. И авторитетыс сэкі миян вӧлі. А кутшӧм гажаа колисны миян чукӧртчӧмъясным: ыджыд пызан сайын, гудӧкасям, сьылам-йӧктам! Котыртлім фронтовикъяскӧд да салдатъяслӧн дӧваяскӧд медводдза «Голубӧй огонёкъяс». Кызвыныс женсоветысь сьылісны Бакурса ветеранъяслӧн хорын, ме тшӧтш. И ӧнӧдз вед на сьыла. Шочиника ветла репетицияяс вылӧ, ёртъяскӧд аддзысьла».

                                               Люся-баб Букурса сцена вылын 

Со нин и шаньгаяс пызан вылынӧсь да киськалӧма тшай. Людмила Васильевна петкодлӧ фотояс да висьталӧ ас челядь йылысь. Найӧ сылӧн витӧнӧсь. И Ен сыкӧд, ставыс матынӧсь, быдӧн семьяясӧн олӧны Изьва районын.  Пенсия вылын кадыс шойччынысӧ эз жӧ вӧв. И скӧт видзис, и внук-внучкалы кысьӧ-вурсьӧ ӧнӧдз на, и град йӧрын гожӧмнас ноксьӧ. Коть инӧ таысь челядьыс видӧны мамсӧ, ӧд абу нин том!

 
Люся-баб внучкаясыскӧд. Дерт, тані абу ставыс. 

                                             Людмила Васильевна аслас нывъясыскӧд, 2016 во. 

«Менам кӧкъямыс внучка, кык внук, правнукыс — дас квайт. Ме озыр!» - ошйысьӧ Люся-баб. А Люся-баб - тайӧ и менам баб. А пызан вылын лӧсталӧны мича, коми шаньгаяс…
                                                                                    Люся-баб да ме. 

И луныс, март 28-ӧд, тӧдчана сыӧн, мый миян бабнымлы Людмила Васильевна Семяшкиналы тырӧ 85 ар. Рытнас чукӧртчасны ыджыд рӧдвужӧн пызан сайын, кытчӧ и кыскас тайӧ вӧлисьти на пӧжалӧм шаньгаяссӧ миян бабным. Донаӧй миян! Став сьӧлӧмсянь, ыджыд радейтӧмӧн ми чолӧмалам тэнӧ тайӧ гӧгрӧс пасӧн! Мусаӧй миян, сиам тэныд крепыд здоровье, помтӧм-дортӧм шуд, радлун! Мед тэнад пызаныд пыр чегсис чӧскыд шаньгаясысь, гортын мед пыр вӧлі югыд да шоныд! Видз асьтӧ! Ми тэнӧ ёна радейтам, донъялам да пыдди пуктам! Дона миян, шуда ов! Таысь унаыс оз ков!

                                                                                              Миян юбилярша. 

Пӧся чолӧмалӧмӧн, тэнад ыджыд рӧдвуж.




Комментариев нет:

Отправить комментарий